Bebe Nanaki and Guru Nanak

Prem Nem Di Banian Nu Bhan
ke Age Lang Janda Hai

It was spontaneous development of pure love of Sri Guru Nanak Sahib. Her spontaneous devotion and yearning attracted instant response and acknowledgement. Pure Love is neither bound nor it seeks any guidance from any spiritual rules and regulations. Rather no restrictions, rules and regulations can stand in the way of true love. The path of Prema, therefore, becomes unique in this respect. It remains unbound and unfettered in its flight to the Beloved. True Prayer means worship of the Lord, Satguru Nanak Sahib, as Love. Loving remembrance travels faster than any earthly means of communication. It travels faster than letter, telegram, telephone, radio waves even air and lightning. Such Love transcends time and space. This Love is as pure as God Himself. This Love transcends ages, it lasts through eternity.

Nature and character of this Love is inexpressible, it defies description.

Satguru is Love Supreme in human form. He is the embodiment of Divine Love in its entirety, in its pristine purity and glory. The only virtue He measures in a sikh is the intensity of his true humility and yearning love. Sri Guru Gobind Singh Sahib proclaimed with a thunder that Divine Love is the Supreme Royal Path for God Realisation.

It is only through pure undiluted love that Egoism completely melts away in unending tears for the Beloved.

Complete surrender is an essential pre-requisite, pre-condition to enter the arena of the spiritual field of Divine Love. And then opens the door, the entrance to the Supreme Mansion of the Beloved Satguru.

Father invariably proclaimed in every congregation that Sri Guru Granth Sahib was the Living Lord, that Sri Guru Nanak Sahib was realisable, attainable from within the Divine Body of Sri Guru Granth Sahib, that the blessed ones could perceive Him physically and commune with Him and that humility and Prema Bhagti was the essential pre-requisite to attain Him. Utter Humility and intense yearning and Love was his own direct and personal experience. Communion with the Supreme Lord Sri Guru Nanak Sahib can be established through Prema, through intense and earnest devotional love, through humility, through strong impulse of rock-like faith in Him, through His benign Grace and so on, but certainly not on the basis of dry intellectualism.

Sacred impulse/instinct of Divine Love is already rooted and embedded in the heart. Unfortunately, this instinct is misdirected and mischannelled to relatives, to sense pleasures, to name and fame, to material acquisitions and possession, to perishable worldly objects.

Flow of the love current of a true lover is so strong that it knows no hurdles, obstructions and barriers, and stops not till it has reached the Beloved. It takes a mighty leap.

ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਿਆਰ ਦਾ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਕਾਸ ਸੀ । ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਦੀ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਵਕ ਪ੍ਰੀਤ ਅਤੇ ਤੜਪ ਨੇ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕੀਤਾ । ਪਵਿੱਤਰ ਪਿਆਰ ਅਸੀਮਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਅਧਿਆਤਮ ਕਾਨੂੰਨੀ, ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਬਲਕਿ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਪੰਧ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਤੇ ਨਿਰਾਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਪਿਆਰੇ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲਈ ਇਹ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਕੇ ਸੱਭ ਹੱਦਾਂ, ਬੰਨੇ ਟੱਪ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਤਿਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਸਰੂਪ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੀ ਸੱਚੀ ਪ੍ਰਾਥਨਾ ਹੈ । ਪਿਆਰ ਭਰੀ ਯਾਦ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਤੇਜ਼ ਰੋਤਾਰ ਚਲਦੀ ਹੋਈ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤਾਰ, ਚਿੱਠੀ, ਟੈਲੀਫੋਨ, ਰੇਡੀਓ, ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਪਿਆਰ, ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਇਹ ਪਿਆਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ । ਇਹ ਪਿਆਰ ਜੁਗ ਜੁਗ ਅਟੱਲ ਅਤੇ ਸਦੀਵੀ ਹੈ ।

ਅਜਿਹੇ ਪਿਆਰ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

ਮਾਨਵ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਪ੍ਰਭੂ ਪ੍ਰੇਮ ਹੈ । ਉਹ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਲਾਹੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਮੂਰਤ ਹੈ । ਇਕ ਸਿੱਖ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸਿਰਫ ਸੱਚੀ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਤੜਪ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਗੁਣ ਨੂੰ ਪਰਖਦਾ ਹੈ । ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਸੀ,

ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਪਿਆਰ ਲਈ ਵਗੇ ਅਮੁੱਕ ਅੱਥਰੂ ਹਉਮੈਂ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਸ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਲਾਹੀ ਪਿਆਰ ਦੇ ਆਤਮਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਨ ਸਮਰਪਨ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਫਿਰ ਹੀ ਪਿਆਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਨਿਵਾਸ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਖੁੱਲ੍ਹਦੇ ਹਨ।

ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਜੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਜਿਉਂਦੇ ਭਗਵਾਨ ਹਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹਾਜ਼ਰੀ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਸਰੀਰਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮਾ ਭਗਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ । ਪੂਰਨ ਨਿਮਰਤਾ, ਅਥਾਹ ਤੜਪ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਨਿੱਜੀ ਤਜਰਬਾ ਸੀ । ਸਿਰਫ ਪ੍ਰੇਮ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਸਰਬ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਪ੍ਰਭੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨਾਲ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਸਥਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਸਹਿਜ ਬੌਧਿਕਤਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸੱਚੀ ਪ੍ਰੇਮਾ ਭਗਤੀ, ਨਿਮਰਤਾ, ਚੱਟਾਨ ਵਰਗਾ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਪੱਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਣਾ ਅਤਿ ਆਵਸ਼ਕ ਹੈ।

ਇਲਾਹੀ ਪਿਆਰ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਭਾਵਨਾ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ ਇਹ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਸਬੰਧੀਆਂ, ਪਦਾਰਥਕ ਸੁਖਾਂ, ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿਧੀ, ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਕ ਨਾਸ਼ਵਾਨ ਵਸਤੂਆਂ ਵੱਲ ਗਲਤ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

ਇਕ ਸੱਚੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੀ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਇੰਨੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਅੜਚਣ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ, ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੁਕਦੀ ਨਹੀਂ । ਇਸ ਦੀ ਚਾਲ ਬਹੁਤ ਤੀਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

बेबे नानकी व गुरु नानक पातशाह

‘प्रेम नेम दे बनियाँ नू भन्न के आगै लंघ जाँदा है।’ अर्थात् प्रेम, नियम के बंधनों को तोड़कर आगे बढ़ जाता है।

गुरु नानक साहिब के पवित्र प्रेम का यह निरन्तर विकास था। बेबे नानकी जी की सहज स्वाभाविक प्रीति और तड़प ने ही स्वीकृति और प्रतिक्रिया को आकर्षित किया। पवित्र प्रेम असीम है, और इसे किसी प्रकार के आध्यात्मिक नियमों और विधि-निषेधों की आवश्यकता नहीं होती। सच तो यह है कि सच्चे प्रेम के मार्ग में नियमों की कोई भी रुकावट नहीं। इस प्रकार ‘प्रेम का पंथ’ विशेष और निराला बन जाता है। अपने प्रियतम प्यारे की ओर जाने के लिए यह स्वतंत्रा होकर सभी सीमाओं और बंधनों को पार कर जाता है। सतगुरु नानक जी के प्रेम स्वरूप की पूजा ही सच्ची प्रार्थना है। प्यार भरी याद संसार भर के आवाजाही के साधनों की तुलना में तेज रफ़्तार से चलती हुई पहले पहुँचती है। इस की पहुँच तार, चिट्ठी, टेलीफोन, रेडियो और बिजली की लहरों से भी तेज़ होती है। ऐसा प्यार स्थान और समय पर निर्भर नहीं होता। यह प्यार परमात्मा की तरह ही पवित्र है। यह प्रेम युगों-युग अटल और नित्य है।

ऐसे प्यार के गुणों और विशेषताओं का बयान नही किया जा सकता क्योंकि इसकी कोई परिभाषा नहीं है।

मानव के रूप में गुरु ही प्रभु-प्रेम है। वह पूर्ण रूप से ईश्वरीय प्रेम की प्रत्यक्ष मूर्ति है। एक सिख में वह सच्ची नम्रता और प्रेम की तड़प की तीव्रता को परखता है। श्री गुरु गोविन्द सिंह जी ने बहुत ही सशक्त शब्दों में फ़रमाया था-

अपने प्यारे के सच्चे प्रेम में बहाये गये निरन्तर अश्रु मन के अहंकार का पूरी तरह नाश कर देते है। ईश्वरीय प्रेम के आत्मिक क्षेत्रा में प्रवेश पाने के लिए पूर्ण समर्पण भाव सबसे ज़रूरी है। इसके बाद ही प्यारे सतगुरु के महान् दरवाजे खुलते है।

संगत में पिताजी हमेशा फ़रमाया करते थे कि श्री गुरु ग्रंथ साहिब जी जीते-जागते भगवान् हैं, और श्री गुरु ग्रंथ साहिब जी के दैवी शरीर में से श्री गुरु नानक देव जी को प्राप्त किया जा सकता है। उनकी प्रत्यक्ष उपस्थिति अनुभव की जा सकती है। विरले भाग्यवान ही उनके प्रत्यक्ष शाररिक रूप में दर्शन करते हैं। उन्हें प्राप्त करने के लिए नम्रता और प्रेमाभक्ति ही सर्वदा ज़रूरी है। परम नम्रता, अथाह तड़प और प्रेम उनका अपना निजी अनुभव था। सर्वोच्च प्रभु श्री गुरु नानक साहिब जी के साथ केवल प्रेम के द्वारा वार्तालाप स्थापित हो सकता है। ऐसी प्राप्ति के लिए कोरी बौद्धिकता को छोड़कर नम्रता, चट्टान-सरीखा दृढ़ विश्वास ओर सच्ची प्रेमाभक्ति आवश्यक है।

दैवी प्रेम की पवित्र भावना तो पहले से ही हृदय में होती है। दुर्भाग्यवश यह प्रवृत्ति सगे संबंधियों, पदार्थीय सुखों, नाम व प्रसिद्धि, सांसारिक पदार्थों की प्राप्ति और नश्वर पदार्थों की ग़लत दिशा में लगी होती है।

एक सच्चे प्रेमी की अपने प्यारे तक पहुँचने की तड़प इतनी शक्तिशाल होती है कि कोई भी अड़चन इसको रोक नहीं सकती। अपने प्यारे के मिलाप से पहले यह रुकती नहीं। इसकी गति बहुत तीव्र होती है।