Development of Guru Consciousness

Always Behold the Divine Satguru. Concentrate, train, regulate your eyes on the Beloved Satguru till you start beholding that Divine form in your heart and in every one, every where. Always beholding the Divine Guru, the eyes become divine and then start beholding the Divine in every one, every where. Perception, internal and external, becomes wholesale divine. Mind and body are then devoted wholesale in loving meditation and service of the Beloved Guru.

Sing and recite the Glory of God and the Divine Name. Participation in holy Kirtan and repetition of the Divine Name intensifies the Divine fervour.

Hear the Holy Gurbani and Kirtan. Hear the Divine Music and the Divine Melody of Sacred Hymns.

Take and taste that food and water which has been offered to the Beloved Satguru first and has been sanctified. This is called Viveki Parshad. One cultivates Devotion, Prema, faith by eating only that food which has been offered to Satguru first. This Holy Parshad purifies the mind and sanctifies the whole being, it enlightens the inner being.

Sleep always in the lap of the Beloved Satguru. Rest as the ray rests in the Sun. Remember God with love by reciting His Divine Name while going to sleep and as you get up hold fast again His Lotus Feet and recite His Divine Name. Remember God when you go to sleep and remember God when you get up. It sanctifies the whole sleep. Rest and sleep as the ray rests in the Sun, as the drop rests in the ocean. Rest as a devoted child in the Divine Lap of the Beloved Guru. Never forget to remember the Satguru while going to sleep and when rising from sleep.

While taking bath, take a dip in Sacred Amrit Sarovar, in the Charan-Amrit of the Beloved Guru with your mind established in the Divine.

Thus utilize all the senses and the body in loving remembrance and true service of the Beloved Satguru.

Body should be kept constantly engaged in the service of Sri Guru Granth Sahib and in journeying to pay homage at shrines of God.

Such blessed Gurmukhs see, hear, speak, eat, drink, sleep, serve and live, all in Guru Consciousness. What a blessed state. They consciously live in the Divine as they have taken a deep plunge into the Divine. A true sikh lives every breath of his life in Guru consciousness.

This is the way to offer one-self unto the Guru, the body, the mind, the possessions and live in conscious obedience to His Will.

In indiscreet and excessive talking one may commit many sins, consciously or unconsciously. One may indulge in lies and backbiting. Useless and irrelevant talk may result in wastage of most precious breaths. Talk as little as possible. It is only in excessive talking that one enters into slanderous talk and may injure other's feeling.

Observance of discreet silence is highly rewarding in spiritual progress. A mind reduced to silence gets easily absorbed in God.

ਗੁਰੂ ਚੇਤਨਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ

ਸਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਪੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਉੱਤੇ ਤਦ ਤਕ ਆਪਣੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੀਏ ਜਦ ਤਕ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰ-ਮਨ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਇਨਸਾਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਹਰ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਉਸ ਇਲਾਹੀ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਨਾ ਆਰੰਭ ਕਰ ਦਈਏ । ਰੱਬੀ ਗੁਰੂ ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਰੱਬੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਹਰ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਬਾਹਰੀ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗਿਆਨ ਵੀ ਇਲਾਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਦਿਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਿਆਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਇਲਾਹੀ ਮਹਿਮਾ ਅਤੇ ਇਲਾਹੀ ਨਾਮ ਦਾ ਗਾਇਨ ਅਤੇ ਜਾਪ ਕਰੀਏ । ਪਵਿੱਤਰ ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਨੂੰ ਜੱਪਣ ਨਾਲ ਰੱਬੀ ਝੁਕਾ ਵਿੱਚ ਤੀਬਰਤਾ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ।

ਪਵਿੱਤਰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਤੇ ਕੀਰਤਨ ਨੂੰ ਸਰਵਣ ਕਰੀਏ । ਪਵਿੱਤਰ ਭਜਨਾਂ ਦੇ ਰੱਬੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਲੈਅ ਨੂੰ ਸੁਣੀਏ ।

ਸਿਰੋ ਉਹੀ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਜਲ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰੀਏ ਜਿਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਆਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਪਰੋਸਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ । ਇਸਨੂੰ “ਬਿਬੇਕੀ” ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਖਾਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਸਵੱਛ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨਾਲ ਅੰਦਰੂਨੀ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।

ਸਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਗੋਦ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣੀਏ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸੂਰਜ ਵਿੱਚ ਕਿਰਨ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਸੌਣ ਸਮੇਂ ਦਰਗਾਹੀ ਨਾਮ ਦਾ ਗੁਣਗਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਜਾਗੀਏ ਫਿਰ ਉਸਦੇ ਚਰਨ-ਕਮਲਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਫੜ ਲਈਏ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰੀਏ। ਸੌਂਦੇ ਅਤੇ ਜਾਗਦੇ ਸਮੇਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰਖੀਏ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰੀ ਨੀਂਦਰ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੂੰਦ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕਿਰਨ ਸੂਰਜ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕਰਦੀ ਹੈ-ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਰਾਮ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਸਵੀਏਂ । ਇਕ ਬੱਚੇ ਵਾਂਗ ਪਿਆਰੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਪਾਵਨ-ਗੋਦ ਵਿੱਚ, ਇਕ ਸੱਚੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਸੋਈਏ । (ਮੇਰਾ ਮਾਤ ਪਿਤਾ ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਪੂਰਾ) ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇੰਦਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਯਾਦ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੀਏ ।

ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਸਦਾ ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਅਰਪਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਵਿਅਸਤ ਰੱਖੀਏ ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਪੂਰਨ ਗੁਰਮੁਖ ਗੁਰੂ-ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਦੇਖਦੇ, ਸੁਣਦੇ, ਬੋਲਦੇ, ਖਾਂਦੇ ਪੀਂਦੇ, ਸੌਂਦੇ, ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਅਨੰਦਾਇਕ ਅਵਸਥਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਰੂਹਾਨੀ-ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਵਿੱਚ ਇਕ ਡੂੰਘੀ ਡੁਬਕੀ ਲੈ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਕ ਸੱਚਾ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰ ਸਵਾਸ ਗੁਰੂ-ਚੇਤਨਾ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ।

ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸ਼ਰੀਰ, ਦਿਮਾਗ, ਸਾਰੀਆਂ ਉਪਲਬਧੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਾ ਅਰਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ “ਰਜ਼ਾ” ਵਿੱਚ ਚੇਤਨ ਰੂਪ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਉਣ ਦਾ ਇਹ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ।

ਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਾਲਤੂ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਅਚੇਤ ਜਾਂ ਚੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ । ਕੋਈ ਵੀ ਚੁਗਲਖ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਝੂਠ ਵਿੱਚ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਬੇਕਾਰ ਅਤੇ ਬੇਤੁਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਮਤੀ ਸਵਾਸਾਂ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿੰਨਾਂ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਥੋੜ੍ਹਾਂ ਬੋਲੀਏ । ੋਜ਼ੂਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਝੂਠੀ ਨਿੰਦਾ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਆਤਮਿਕ ਉਨਤੀ ਲਈ ਚੁੱਪ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਿਲਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਮਨ ਜੋ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

गुरु-चेतना का विकास

सर्वदा सतगुरु को देखना चाहिए। अपने सतगुरु पर तब तक अपनी दृष्टि केन्द्रित करें जब तक हम अपने अन्तर्मन में हर एक इन्सान में तथा हर एक स्थान पर परमात्मा के स्वरूप को देखना आरंभ न कर दें। सतगुरु पर हमेशा ध्यान केन्द्रित करने से आँखें भी दिव्य बन जाती हैं और फिर प्रत्येक स्थान और प्रत्येक प्राणी में सतगुरु को देखना शुरु कर देती हैं। बाहरी तथा आन्तरिक ज्ञान भी दिव्य हो जाता है। तब दिल और दिमाग़ पूरी तरह प्यारे गुरु की भक्ति और सेवा में पूरी तरह समर्पित हो जाता है।

परमात्मा की दिव्य महिमा और दिव्य नाम का गान और जाप करो। पवित्र कीर्तन और दिव्य नाम जपने से ईश्वरीय रुझान में वृद्धि होती है।

पवित्र गुरबाणी और कीर्तन का हम श्रवण करें। पवित्र भजनों के दिव्य संगीत और लय को सुनें।

वही भोजन और जल ग्रहण करें जिसे पहले सतगुरु के लिए परोस कर पवित्र कर लिया गया हो। इस को ‘विवेकी’ प्रसाद कहते हैं। सतगुरु को अर्पित किए गए भोजन को खाने से प्रेम, श्रद्धा और भक्ति में वृद्धि होती है। इस पवित्र प्रसाद से बुद्धि पूरी तरह स्वच्छ और निर्मल हो जाती है। यह प्रसाद अर्न्तमन को पवित्र कर देता है।

सदा सतगुरु की गोद का आनंद लेना चाहिए। उसी प्रकार जैसे किरण सूर्य में विश्राम करती है। सोते समय परमात्मा को प्रेमपूर्वक याद करें और सुबह नींद खुलते ही उसके चरण-कमलों का ध्यान करते हुए उसके दिव्य नाम का स्मरण करें। सोते और जागते समय हमेशा परमात्मा को याद करें। इस प्रकार पूरी नींद पवित्र हो जाती है। जिस प्रकार बूंद सागर में और किरण सूर्य में विश्राम करती है। उसी तरह सतगुरु की गोद में विश्राम करें और सोयें। एक समर्पित बच्चे की तरह प्यारे सतगुरु की दिव्य गोद में सोयें।

सोते और जागते समय सतगुरु का ध्यान करना कभी न भूलें।

स्नान करते समय ध्यान मग्न होकर प्यारे गुरु के चरणामृत के पवित्र अमृत-सरोवर में डुबकी लगाएं।

इस प्रकार सभी इन्द्रियों और शरीर को प्यारे सतगुरु के ध्यान और सेवा में लगायें।

हमें अपने शरीर को श्री गुरु ग्रंथ साहिब जी की पवित्र सेवा और धार्मिक स्थानों की पवित्र यात्रा में व्यस्त रखना चाहिए।

ऐसे सौभाग्यशाली गुरमुख, गुरु-चेतना में देखते, सुनते, बोलते, खाते-पीते, सोते और सेवा करते हुए रहते है। यह कितनी आनंददायक अवस्था होती है। वे गुरु चेतना में रहते हैं, क्योंकि उन्होंने रूहानियत में एक गहरी डुबकी लगा ली होती है। एक सच्चा सिख अपने जीवन का हर श्वास गुरु चेतना में लेता है।

गुरु पर अपना-आप न्यौछावर करने की यही एक युक्ति है कि हम गुरु को अपना तन, मन और धन अर्पित करके उसकी आज्ञा में ही रहें।

बेकार और फ़ालतू की बातों में जाने-अनजाने कई पाप हो जाते है। चुग़लख़ोरी, झूठ या बेकार की बेतुकी बातें कीमती श्वासों कों बर्बाद करती है। जितना संभव हो कम बोलें। फ़िजूल की बातों से ही निन्दा जन्म लेती है। जिससे दूसरों की भावनाओं को ठेस पहुँच सकती है।

आध्यात्मिक विकास के लिए विवेकशील मौन बहुत ही फलदायक है। एक शांत मन सरलता से परमात्म में ध्यानस्थ हो जाता है।